Şia Mezhebinin Fırkaları: Şia’nın genel tanımını yaparken, Şia (Şiilik) isminin aşırı gidenlere, ılımlı davrananlara ve bu ikisinin ortasında hareket edenlere hamledildiğini söylemiştik. Aşırı giden Şiiler (Gulat) Hz. Ali’yi (r.a.) ilahlık mertebesine çıkarırlar. Bir kısmı da onu nübüvvet derecesine çıkararak ona Hz. Peygamber (s.a.v)’den daha üstün bir mevki biçerler. Bu durum Alevilerin bir kısmı için de geçerlidir. Aleviler’in bir kısmı gerçek peygamber’in Hz. Ali (r.a.) olduğuna inanmaktadır. Şimdi, aşırılık ile İslamdan çıkan bu gruplardan bazılarına değinelim. Günümüzdeki Şiiler, bunların Şia sayılmasını kabul etmezler. Biz de bunları ne İslam’dan, ne de günümüz Şiilerinden sayabiliriz.

1.Sebeiye, 2.Gurabiye, 3. Keysaniye, 4. Zeydilik, 5. İmamilik, 6. Hâkimiler ve Dürzüler, 7. Nusayriler

İslam’da mezhepler yazımızın ilk üçünde, Sebeiye, Gurabiye ve Keysaniye kollarından bahsetmiştik. Bunsan sonraki yazılarımızda diğer mezhep kollarından bahsedeceğiz.

4. Zeydilik: Şia mezhep grupları arasında, İslam cemaatine en yakın ve en mutedil olanı bunlardır. Bu grup, diğer üç kolda olduğu gibi (Sebeiye, Gurabiye, Keysaniye) imamları nübüvvet makamına hatta peygamberlik makamına yakın bir mertebeye yükseltmemişlerdir. Zeydiler, Hz. Peygamber (s.a.v.)’in ashabından kimseye imamlık teklif etmemişler, özellikle Hz. Ali (r.a.) kendilerine biat ettiği ve imamlıklarını kabul ettiği sahabilere saygı göstermişlerdir. Bu grubun lideri, Zeyd bin Ali Zeyne’l Abidin’dir. Kûfe’de Hişam bin Abdülmelik’e karşı başlattığı kıyamında öldürüldü ve asıldı. Hişam bin Abdülmelik o dönem de halifeydi ve Zeyd bin Ali Zeyne’l Abidin halife olmaya çalışıyordu. Zeyd bin Ali Zeyne’l Abidin, Hz. Hüseyin’in torunuydu. İmam Zeyd kendine ilime verdiği için kendi çağındaki âlimler ondan ilim alıyorlardı. İmam-ı Azam Ebu Hanife, onunla bağlantı kurmuş ve ondan ilim öğreniyordu. Zeyd bin Ali Zeyne’l Abidin’in Emevi ordusuna karşı çıkışını Ebu Hanife; “Zeydin bu çıkışı Resulullah’ın (s.a.v.) Bedir Günü çıkışına benzemektedir” şeklinde yorumlamıştır. Zeydiler, Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından vasiyet edilmiş olan bir imamın isim ve şahıs olarak belirtildiğine inanmazlar. Bundan dolayı ona en yakın olan Hz. Ali’nin (r.a.) halife olması gerektiğine inanırlardı.

5. İmamilik: Günümüz İslam dünyasında İran, Irak ve bunların ötesinde Pakistan ve diğer İslam ülkelerinde yaşayan Şiiler, “İmamiyye Şiası” diye adlandırılan bu gruba dâhildirler. Bu grubun kapsamında, Kur’an-i bir nassa veya dinden zorunlu olarak anlaşılan temel bir ilkeye ters düşecek derecede itikadi bozulmamış gruplar olduğu gibi, itikatlarından endişe duyulan ve amelleri şiddetli bir sapmayla İslam’ın dışına çıkmış bulunan gruplar da dâhildir. “İmamiye” adı altında ifade edilen bütün grupların ortak noktası, Zeyd bin Ali (r.a.) nin dediği gibi İmamların özellik olarak değil, bizzat belirtilmiş olduğuna inanmalarıdır. Bu inanca göre, İmam Ali (r.a.), Hz. Peygamber tarafından tayin edilmiştir. Hz. Ali de, Hz. Peygamberden aldığı vasiyet ile kendisinden sonra birini tayin etmiştir. İmamiler, Hz. Peygamber (s.a.v.) zamanında görülen bazı vakalardan çıkardıkları bazı sonuçları da delil olarak kullanırlar. İsnaaşeriye imamiyesine göre Hz. Hüseyin’den (r.a.) sonra hilafet, Ali Zeyne’l Abidin’e, ondan sonra oğlu Ebu Abdillah Cafer es-Sadık’a ve devamında 12 imama geçmiştir.

İsmailiye İmamiyesi: Daha önce de değindiğimiz gibi, İsmailiye, İmamiye’nin bir koludur. Bu kol birçok İslam ülkesinde yaygın olarak kabul görmektedir. Bir kısmı Orta ve Güney Afrika’da, bir kısmı Şam bölgesinde, bir kısmı ise Pakistan ve Hindistan da bulunmaktadır. Bu grubun kurucusu, Cafer es-Sâdıkin oğlu İsmail’dir. Bu grup da, diğer Şii grupları gibi Irak’ta ortaya çıkmış ve diğer Şii gruplarının karşılaştığı baskılarla bu grupta karşılaşmıştır. Bunlar, o bölgelerde Hint Brahmanları, Işraki filozofları, Budistler, Keldan ve Eski İran’dan arta kalan ruhaniyet, yıldızlar, gezegenler vb. hakkında bazı düşüncelerle temas kurup kaynaşmışlardır.